Ga naar de inhoud

Overzicht

Precisietherapie

In Nederland is de nieuwe ‘Multidisciplinaire Richtlijn Stoornissen in het gebruik van alcohol’ een feit! Dat mag een klein feestje zijn voor de Nederlandse verslavingszorg, want de vorige richtlijn was alweer dertien jaar oud en op punten ook echt verouderd. Bij het opstellen van de nieuwe richtlijn werd ik blij van alle nieuwe evidentie die er is. Bijvoorbeeld de groeiende evidentie voor de inzet van zelfhulp en ervaringsdeskundigheid. Dit veld is nog jong en placebogecontroleerde, dubbelblinde, gerandomiseerde trials zijn in dit domein niet makkelijk uit te voeren. Daarmee kom je niet snel tot een aanbeveling met het hoogste niveau van bewijskracht. Maar laten we eerlijk zijn, dat geldt eigenlijk ook wel een beetje voor verschillende psychotherapieën.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Impact van de COVID-lockdown op verslaving

Een online bevraging bij verslaafden uit de Belgische Zuiderkempen

Wereldwijd heeft de coronapandemie (COVID-19) een negatief effect op verslaving en verslavingszorg. Een verminderde immuniteit bij alcoholisme, hypoxie door oppervlakkigere ademhaling en longlijden bij opioid-verslaving, longlijden en cardiomyopathie bij methamfetamine-verslaving, en ten slotte ook risicogedrag (onder meer delen van middelen) zijn alle factoren die verslaafden mogelijk, maar niet bewezen, gevoeliger maken voor (respiratoire) infecties. [1-3] Dit geldt bij uitbreiding voor de populatie met psychiatrische comorbiditeit: zij hebben een hogere kans op opname, op intensieve zorgnoden en overlijden. Nochtans komen zij niet voor in de lijsten voor voorrang bij vaccinatie. [4]

Inleiding

Stress en angst zorgen voor meer alcohol- en middelengebruik als copingmechanismen waarbij de huidige coronapandemie aan de basis kan liggen van een groter aantal nieuwe personen met een verslavingsprobleem de komende jaren. [5-8] Mahua Jana Dubey verwoordt het zeer treffend: “Zowel COVID-19 als verslaving zijn pandemieën die op het punt staan te botsen en samen een grote bedreiging voor de volksgezondheid te vormen.” [9]

De impact van de pandemie en de richtlijnen en maatregelen om coronaproof te werken zijn immens. Net in een periode waar er meer nood is aan verslavingszorg, worden ambulante begeleidingsprogramma’s afgebouwd of gestopt en wordt vrijwel uitsluitend begeleiding op afstand als alternatief aangeboden. [10-12] Ondanks de ontwikkeling van alternatieven voor begeleiding bereikt de hulpverlening een deel van de verslaafden niet meer. [13-16]

De bestaande literatuur belicht vooral de ervaringen van de hulpverleners en hoe ze hun werking aanpassen aan de veranderde situatie en de richtlijnen. Ook is er al kennis vergaard over de impact op de verschillende actoren in de verslavingszorg tijdens de lockdowns en in welke mate de cliënten nog bereikt worden. Wetenschappelijke gegevens over hoe de cliënten met een verslaving zelf de veranderde begeleiding percipiëren, zijn nog niet beschikbaar. Wij wilden nagaan hoe de cliënten, een belangrijke stakeholder (naast de nulde- tot tweedelijnshulpverleners) in ons unieke Kempisch transmurale verslavingszorgmodel de lockdown, de pandemierichtlijnen en de aangepaste begeleiding hebben ervaren. Verder wilden we nagaan welke begeleiding standhield en hoe afdoend de cliënten deze vonden.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Bariatrische chirurgie

De aderlating van de eenentwintigste eeuw?

De prevalentie van obesitas neemt de laatste decennia wereldwijd toe. Jaarlijks sterven volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) minstens 2,8 miljoen mensen aan de complicaties van overgewicht of obesitas [2]. De ‘obesitasepidemie’ weerspiegelt zich ook in het stijgende aantal patiënten dat in aanmerking komt voor bariatrische chirurgie. Enkel indien levensstijlaanpassingen en/of medicamenteuze behandeling ontoereikend blijken, kan geopteerd worden voor metabole en bariatrische chirurgie (MBS).

Inleiding

In 2016 ondergingen in België 13.382 patiënten een bariatrische ingreep: een stijging van bijna 80% tegenover 2009. Er wordt enkel terugbetaling voorzien indien de body mass index (BMI) hoger of gelijk aan 40 is of ≥35 indien sprake van somatische comorbiditeit. Daarnaast is een gedocumenteerde dieetbehandeling zonder blijvend succes vereist, alsook dient een multidisciplinaire evaluatie plaats te vinden [3].

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Ervaringen met intra-groupstigma

Onderzoek bij cliënten vaneen opiaatsubstitutiebehandeling

Bij de behandeling van personen met een opiaatafhankelijkheid is, zowel in België als in Nederland, sinds de jaren tachtig de aandacht verschoven van hulpverlening gericht op abstinentie naar laagdrempelige substitutiebehandelingen met opiaatagonisten [1-3].

Inleiding

Opiaatsubstitutiebehandelingen vormen een van de meest effectieve behandelingen binnen de verslavingszorg [4,5]. Eerdere studies stelden vast dat het volgen van een opiaatsubstitutiebehandeling het sociaal functioneren, de jobopportuniteiten en de algemene levenskwaliteit verhoogt [6]. Daarnaast is de behandeling in staat de criminele betrokkenheid, overdosering en de transmissie van virale infectieziektes zoals HIV terug te dringen [7]. Ondanks de sterke wetenschappelijke evidentie voor opiaatsubstitutiebehandelingen, ondervinden cliënten stigmatisering in hun dagelijkse leven [3,8]. Dit is problematisch, aangezien stigma’s een van de belangrijkste barrières voor herstel vormen binnen de verslavingszorg [9].

Het stigma bij de publieke opinie tegenover cliënten is gebaseerd op de assumptie dat ze louter het geconsumeerde genotsmiddel vervangen. De behandelingen zouden dus de verslaving niet ‘genezen’ [10,11]. Deze veronderstelling blijft hardnekkig, ongeacht de recente opkomst van de herstelbeweging en de erkenning van opiaatafhankelijkheid als een chronische aandoening in de literatuur [12]. Personen die geconfronteerd worden met stigma in de maatschappij, proberen vaak een functionele sociale identiteit te behouden en hun sociale welbevinden te beschermen tegen de stress van discriminatie. De sociale identiteit is een concept dat verwijst naar wie een persoon is in het licht van de groepen waarvan men deel uitmaakt [13].

De voornaamste copingmechanismen in de literatuur zijn geheimhouding [14], verdoving zoeken, sociaal isolement en ‘intra-group stigma’ [15]. Bij intra-group stigma stigmatiseren leden van gemarginaliseerde populaties elkaar om zich van de gemarginaliseerde groep te onderscheiden [16]. Intra-group stigma houdt dus in dat groepsleden een hiërarchie creëren waardoor de meest kwetsbare leden verder gestigmatiseerd worden [17,18].

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Wat is het belang van zelfhulpgroepen voor cliënten met een dubbele diagnose?

Comorbiditeit tussen psychische problemen en problemen in het gebruik van een middel (meestal aangeduid als ‘dubbele diagnose’) komt veelvuldig voor: mensen met een psychische aandoening hebben (afhankelijk van de aandoening) een verhoogd risico op het ontwikkelen van problemen met alcohol en drugs en omgekeerd hebben mensen met een aandoening in het gebruik van een middel ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van psychische problemen [1,2,3].

Inleiding

Lange tijd werd de behandeling van beide problemen standaard gescheiden van elkaar uitgevoerd. Het komt nog altijd voor dat GGZ-instellingen meer ernstige problemen met alcohol en drugs hanteren als exclusiecriterium voor behandeling en verslavingszorginstellingen vice versa. Met name mensen met zeer complexe of ernstige problematiek (bijvoorbeeld door hevige interactie tussen beide probleemgebieden) kunnen op veel plekken niet terecht. Juist voor hen is het echter belangrijk dat beide problemen tegelijk en in gezamenlijkheid worden aangepakt, aangezien middelenmisbruik en psychische problemen elkaar beïnvloeden en in stand houden [4,1,5].

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Abstract verpakt

Denk aan seksueel misbruik bij zwangeren met een opiaatverslaving

In een studie bij 93 zwangere vrouwen keken Kors et al. (2022) of er een significant verband was tussen seksueel misbruik in de kindertijd en een stoornis in het gebruik van opiaten. Zij vonden dat niet alleen de aanwezigheid van seksueel misbruik, maar ook de ernst ervan sterk samenhingen met het middelenmisbruik. Dit gold echter niet voor fysiek of emotioneel geweld en ook niet voor verwaarlozing. Hoewel het een moeilijk onderwerp is, dient dit dus zeker aan bod te komen bij de behandeling van verslaving tijdens de zwangerschap.

Kors, S., Kurdziel-Adams, G., Towers, C., Fortner, K., & Macfie, J. (2022). Sexual Abuse as a Risk Factor for Opioid Misuse in Pregnancy. Journal of child sexual abuse, 1-12. Advance online publication. https://doi.org/10.1080/10538712.2022.2056104

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

In het kabinet van de huisarts: screening op alcoholgebruik bij zwangerschap

In onze westerse samenleving is alcohol erg beschikbaar voor iedereen en dus ook voor zwangere vrouwen. De huisarts is goed geplaatst om te peilen naar het alcoholgebruik bij een zwangere patiënte.

Voorkomen

Hoeveel drinken vrouwen tijdens hun zwangerschap?

Een enquête van het Trimbos Instituut [1] in 2017 bracht aan het licht dat ongeveer 12% van de vrouwen alcohol gebruikte tijdens de zwangerschap. In 2017 dronk zelfs 43% van de vrouwen alcohol voor ze wisten zwanger te zijn. Dit gaat om zelfrapportage, dus mogelijk liggen de cijfers hoger. In ieder geval moeten zorgverstrekkers rekening houden met mogelijk alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Een onderzoek in Vlaanderen in 2009 (JOnG! Studie) [2] [3] toonde dat 32,6% van de pasgeborenen in utero ongewild is blootgesteld aan alcohol. Verder zou 43% van de vrouwen tijdens de borstvoeding alcohol gebruiken. Westerse vrouwen met een hogere opleiding of een hogere socio-economische status drinken vaker alcohol dan vrouwen met een lagere status of niet-westerse vrouwen [4]. Het gebruik van alcohol is algemeen aanvaard in de westerse samenleving, ook bij vrouwen. Alcohol is overal te verkrijgen en beschikbaar op alle momenten van de dag. Bijna één op de tien vrouwen drinkt wekelijks één tot zes standaardglazen. Algemeen beschouwd zouden vrouwen van boven de dertig jaar meer alcohol drinken dan jongere vrouwen [5]. Samenvattend kan men stellen dan meer dan één op de drie vrouwen alcohol drinkt voor de conceptie, tijdens de zwangerschap of in de periode van de borstvoeding.

Om zicht te krijgen op eventueel alcoholgebruik en om medewerking te krijgen is het belangrijk de anamnese af te nemen op een geïnteresseerde, empathische en niet-terechtwijzende manier. Naast een aantal labowaarden zijn er sociale en psychologische risicofactoren die ons extra alert moeten maken. Een screeningsinstrument kan geïntegreerd worden in anamnese.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Zwanger en in opname

Ik moet altijd even nadenken over hoe ik hieraan begin… Kort samengevat: ik kom uit een liefdevol, maar disfunctioneel gezin. Ouders gescheiden op jonge leeftijd en veel over en weer tussen ouders en grootouders. Als kind heb ik daar niet veel last van gehad, maar naarmate mijn puberteit van start ging, kwam dat gebrek aan stabiliteit en regelmaat aan de oppervlakte, door te rebelleren, te experimenteren en veel te feesten.

Die losbandige levensstijl eindigde meestal zodra ik iemand leerde kennen en in een relatie belandde. Belanden is misschien niet het juiste woord en zeker geen term die ik toen zou gebruiken, want ik zag die persoon echt graag. Ik hunkerde ook naar het ideale beeld van het gezinnetje, dat ikzelf nooit echt had gekend. Drugs waren toen zeker niet aan de orde, maar alcohol… Alcohol begon echt wel een probleem te worden, hoewel ik het zelf niet graag toegaf. Wat vaak begon als een aperitiefje voor het eten, eindigde geregeld in een black-out, doordat ik mijn grens niet kende of respecteerde. Toen mijn ‘ideale’ relaties op de klippen liepen door mijn drinken en de daaraan gekoppelde ruzies en ontrouw, was het tijd voor wat anders.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us