Overzicht

De visie van professionals

De inzet van ervaringskennis van zorggebruikers en familie is, mede door het herstelparadigma, steeds belangrijker geworden in de GGZ en verslavingszorg. In de forensische geestelijke gezondheidszorg (FGGZ) staat dit echter nog in de kinderschoenen. Dit onderzoek verkent de visies van professionals in zorgorganisaties in Nederlandstalig België op de implementatie van (familie-)ervaringsdeskundigen in de FGGZ. Het onderzoek biedt handvatten voor de ontwikkeling van een draaiboek dat organisaties in de FGGZ ondersteunt bij de duurzame implementatie van (familie-)ervaringsdeskundigheid. Deze handvatten kunnen ook helpen om de inzet van (familie-)ervaringsdeskundigheid in de verslavingszorg verder te bestendigen.

Inleiding

In de afgelopen decennia heeft binnen de geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg een verschuiving plaatsgevonden van een exclusief medisch model naar een meer geïntegreerde benadering waarbij herstel, empowerment en zelfregie van zorggebruikers centraal staan [1-3]. Deze paradigmawijziging heeft geleid tot een groeiende erkenning van de waarde van ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid binnen verschillende (zorg)contexten [3, 4]. Ervaringsdeskundigheid rust op twee belangrijke fundamenten: (1) methodische zelfhulp en (2) emancipatie [5]. Methodische zelfhulp benadrukt dat ervaringsdeskundigen (EDs) anderen kunnen ondersteunen door hun herstelervaringen te delen. Emancipatie richt zich op het integreren van zorggebruiker- en familieperspectieven in zorg en beleid [5]. Ervaringsdeskundigheid van zorggebruikers heeft duidelijk ingang gevonden in de verslavingszorg en sinds enkele jaren ook in de reguliere GGZ via het Globaal Plan Ervaringsdeskundigheid [6]. Daarnaast is er het laatste decennium meer aandacht voor familiebetrokkenheid¹ en de inzet van familie-ervaringen in verslavingszorg en de reguliere GGZ [8-10].

Het roken van tabakssigaretten is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van chronische ziektes en voor vroegtijdig overlijden [1, 2]. Mede door de nicotineafhankelijkheid is het voor veel rokers echter moeilijk om blijvend te stoppen met roken. Om daaraan tegemoet te komen, werd de ‘Tobbaco Harm Reduction’-strategie ontwikkeld [3]. Het uitgangspunt daarvan is dat mensen roken omdat ze verslaafd zijn aan de nicotine, maar dat ze vroegtijdig sterven door de verschillende andere schadelijke stoffen waaruit tabaksrook bestaat [4]. Het doel van de strategie is enerzijds informatie aanbieden over alternatieve en minder schadelijke middelen voor de consumptie van nicotine en anderzijds deze middelen effectief aanbieden. Een voorbeeld daarvan is de elektronische sigaret (e-sigaret) [5].

Inleiding

Volgens het advies van de Hoge Gezondheidsraad is het gebruik van de e-sigaret substantieel minder schadelijk dan het roken van tabakssigaretten en kan de e-sigaret gebruikt worden als rookstophulpmiddel [6]. Ondanks dit advies en ondanks het toenemend aantal studies waaruit blijkt dat het gebruik van de e-sigaret veel minder schadelijk is dan roken [3, 7-12], zijn er nog heel wat mensen uit de algemene bevolking die een verkeerd beeld hebben van de potentiële schadelijkheid van de e-sigaret [12, 13]. Ook bij gezondheidswerkers heerst nog veel onwetendheid en terughoudendheid ten opzichte van de e-sigaret. Veel artsen staan sceptisch tegenover de gezondheidseffecten en de effectiviteit van de e-sigaret [14-17]. In 2016 werd in Vlaanderen een bevraging gedaan bij huisartsen en tabakologen [18]. Toen percipieerde meer dan twee derde van de deelnemers de e-sigaret als schadelijk voor de gezondheid van de gebruiker en ging bijna een vijfde niet akkoord met de stelling dat e-sigaretten minder ongezond zijn dan tabakssigaretten. Meer dan de helft van de deelnemers vond de e-sigaret geen effectief rookstophulpmiddel en slechts 10% zou de e-sigaret eerder wel aanraden aan hun rokende patiënten. Volgens de meest recente Cochrane-review is er nochtans matige tot stellige evidentie dat e-sigaretten met nicotine de kansen op een succesvolle stoppoging vergroten in vergelijking met nicotine replacement therapy (NRT) en in vergelijking met e-sigaretten zonder nicotine. Er is ook evidentie dat rookstop met behulp van de e-sigaret met nicotine effectiever is dan stoppen zonder hulp of met counseling [19].

In de huidige studie stonden twee onderzoeksvragen voorop. Enerzijds werden de percepties, opvattingen en attitudes van Vlaamse huisartsen over de e-sigaret opnieuw in kaart gebracht. Anderzijds werd er nagegaan of huisartsen zichzelf voldoende geïnformeerd achten over de e-sigaret en of ze bijkomende informatie wensen.