Ga naar de inhoud

Overzicht

Detoxificatie tijdens dezwangerschap: een update

De laatste jaren is er meer aandacht voor vrouwen die middelen gebruiken tijdens de zwangerschap, zoals blijkt uit het Nationaal Preventieakkoord [1] in Nederland of het wetsvoorstel Ondertoezichtstelling van het Ongeboren Kind in Vlaanderen [2]. Ook wil gemiddeld 52 tot 91% van de zwangere vrouwen die middelen gebruiken, stoppen of in ieder geval minderen met hun gebruik [3]. Om de zorgverlener bij te staan bij de detoxificatie van psychoactieve middelen, werd in 2017 door het Nijmegen Institute for Scientist-Practitioners in Addiction (NISPA) de Richtlijn Detoxificatie van psychoactieve middelen ontwikkeld [4]. Hierin komen verscheidene psychoactieve stoffen aan bod, waaronder alcohol, opioïden, benzodiazepinen, gamma-hydroxybutyraat (GHB), stimulantia, cannabis, tabak en ketamine, met per middel de specifieke aanpak bij zwangere vrouwen. Meerdere nieuwe onderzoeken zijn sinds 2017 gepubliceerd. Dit artikel heeft als doel de relevante literatuur weer te geven die is verschenen na de totstandkoming van de Richtlijn Detoxificatie van psychoactieve middelen, specifiek gericht op de zwangere populatie.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Roken en alcoholgebruik van vrouwen rond de zwangerschap naar opleidingsniveau

Trends en gesprekken met zorgverleners

De zwangerschap is een kwetsbare periode voor vrouwen en de ontwikkeling van hun (ongeboren) kind. Wanneer vrouwen vóór, tijdens of na de zwangerschap roken of alcohol drinken, kan dit ernstige gevolgen hebben voor onder andere de vruchtbaarheid van vrouwen, het verloop van de zwangerschap en de gezondheid van het (ongeboren) kind [1–4].

Inleiding

Zo heeft onderzoek laten zien dat vrouwen die roken 50% minder kans hebben om binnen zes tot twaalf maanden zwanger te worden vergeleken met vrouwen die niet roken [3]. Daarnaast verhogen roken en alcoholgebruik het risico op een miskraam, vroeggeboorte, een laag geboortegewicht en aangeboren afwijkingen [1,4–6]. Ook kan alcoholgebruik tijdens de zwangerschap schade veroorzaken aan de hersenen en andere organen van het (ongeboren) kind [7]. Kinderen die na de zwangerschap worden blootgesteld aan tweedehandsrook, hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van longproblemen (bijvoorbeeld astma) en twee keer zoveel kans op wiegendood [2,8,9]. Ook de blootstelling aan derdehandsrook (d.w.z. de stoffen die tijdens het roken neerdalen en achterblijven op oppervlakten, zoals op vloeren en meubels en in kleding en haren) kunnen gezondheidsgevolgen hebben voor met name jonge kinderen [10]. Alcoholgebruik tijdens de borstvoedingsperiode kan de borstvoeding remmen, het slaappatroon van het kind negatief beïnvloeden en mogelijk ook de hersenontwikkeling [11,12]. Deze gevolgen onderstrepen het belang om roken en drinken rond de zwangerschap zoveel mogelijk terug te dringen.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

‘Verplicht’ verbinden tijdens de zwangerschap in een residentiële setting

Zwangere vrouwen die middelen misbruiken, worden soms met drang aangespoord om zich te laten opnemen. Uiteraard stappen dergelijke mama’s heel anders het OP+ programma binnen dan mama’s die zelf aan de alarmbel hebben getrokken. Via verschillende wegen trachten we om, ondanks de druk die er ervaren wordt, toch een goede hulpverleningsrelatie uit te bouwen in de wetenschap dat verbinding een cruciale stap is op weg naar herstel.

Het is de eerste keer dat Els, een zwangere vrouw die drugs gebruikt, een residentiële behandeling aanvangt. Voor het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) was dit een voorwaarde om haar kindje na de geboorte mee naar huis te mogen nemen. Het VK was ingeschakeld door de sociale dienst van het ziekenhuis waar Els wilde bevallen. Daar vond men een zwangere vrouw die drugs gebruikte zorgwekkend.

Bij opname was Els boos om al die vreemde regels die plots gelden. Het ergste vond ze dat ze het een paar weken zonder haar gsm moest stellen. Wie bedenkt nu zo’n regel in 2022? Ze kon zich niet voorstellen dat ze haar vriend niet dagelijks zou horen. Ze keek er wel naar uit om mama te worden, al was ze ergens ook een beetje onzeker over haar moederrol. Wat zou er allemaal op haar afkomen met zo’n baby in huis?

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Risico’s bij gebruik van illegalemiddelen tijdens de zwangerschap

Een overzicht van dertig jaar literatuur

In Nederland is het op heden mogelijk om via een rechterlijke machtiging een zwangere vrouw met een psychiatrische stoornis te plaatsen. Dit laat toe proactieve maatregelen te treffen om schade in de ontwikkeling van het ongeboren kind te vermijden. In de praktijk betekent dit dat een zwangere vrouw met een psychische stoornis gehospitaliseerd kan worden indien er een ernstige bedreiging is voor het leven of de integriteit van het ongeboren kind (conform artikel 2 van de Nederlandse wet op bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen van 29 oktober 1992). In 2020 werd een gelijkaardig wetsvoorstel ingediend bij de Belgische kamer van volksvertegenwoordigers, waarin een aanpassing in het wetboek gevraagd werd om prenatale rechtsbescherming ook in België mogelijk te maken. In het wetsvoorstel werd een zwangere vrouw met verslavingsproblematiek als voorbeeld aangehaald [1]. Het Belgische wetsvoorstel benadert de formulering in het Nederlandse wetboek. Het maken van een correcte risico-inschatting is cruciaal bij het opstarten of beoordelen van een aanvraag tot gedwongen opname.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Normatieve oordelen in onderzoek over middelengebruik, zwangerschap en ouderschap

Goede zorg voor zwangeren of ouders met een verslaving begint bij gedegen onderzoek. Echter, bij een beladen onderwerp als middelengebruik en ouderschap is er een groot risico dat ongefundeerde normatieve oordelen in het onderzoeksdesign of de interpretatie van de resultaten sluipen. Hoewel onderzoekers zich oncomfortabel zullen voelen bij het idee dat ook zij dit soort oordelen hebben, is het van groot belang dat onderzoekers kritisch blijven reflecteren over hun eigen assumpties.

Inleiding

Aan de hand van een literatuurstudie naar ouderschap en verslaving bespreken we een aantal veel voorkomende normatieve valkuilen en hoe deze te voorkomen. We laten zien dat bij onderzoek naar sterk gestigmatiseerde groepen onderzoekers alert moeten zijn op hun eigen oordelen maar ook hoe hun onderzoeksresultaten ontvangen worden door een moraliserende maatschappij. Hiervan bewust zijn kan tot gevolg hebben dat onderzoekers hun resultaten ‘witwassen’, mooier voorstellen dan dat ze zijn. Het weergeven van de complexiteit is echter essentieel: goede intenties, ouderliefde, én schadelijke incidenten als gevolg van middelengebruik kunnen naast elkaar bestaan.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Hoeveel syndemieën kun je hebben?

Het is niemand ontgaan: er woedt een oorlog in het oosten van Europa, terwijl de coronapandemie nog amper en halfslachtig op haar retour is. Verschillende collega’s hebben op persoonlijke titel en op basis van wetenschappelijk onderzoek hun zorg uitgesproken over de effecten van twee jaar lockdowns op het mentaal welbevinden van burgers, en dan vooral de jeugd, inclusief zorgen om toenemend middelengebruik. In de Verenigde Staten wordt al langer gesproken over de ‘so-called-syndemic’, het synergistisch samengaan van meerdere epidemieën. En daar komt nu nog een bron van spanning en onzekerheid bij.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Mogelijkheden van gedwongenzorg bij een zwangere vrouw meteen stoornis in middelengebruik

Voor zwangere patiënten met een stoornis in middelengebruik (SIM) is over het algemeen dezelfde zorg geïndiceerd als voor patiënten die niet zwanger zijn, behalve dan dat de zorg zich richt op het welzijn van twee personen. Daarnaast worden vaak ook andere instanties betrokken en komt, wanneer er gevaar is voor de ongeboren vrucht, de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (WVGGZ) [1] in beeld. De WVGGZ regelt dat patiënten, ook als zij dit afwijzen, verplicht zorg geboden kan worden. Hiervoor moet worden aangetoond dat de zorg noodzakelijk is om te voorkomen dat de persoon zichzelf of iemand anders ernstig benadeelt. De WVGGZ vervangt hiermee de wet op bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ) sinds 1 januari 2020. Hoewel beide wetten gedwongen zorg regelen, zijn er met betrekking tot SIM twee belangrijke wijzigingen opgetreden: de BOPZ zag SIM niet als geestesstoornis, de nieuwe WVGGZ wel, en ook de foetus wordt als ‘persoon’ erkent.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Abstract verpakt

Alcohol tijdens de zwangerschap

Dat alcohol een nadelige invloed kan hebben op de zich ontwikkelende foetus, met risico op ernstige afwijkingen zoals het foetale alcoholsyndroom (FAS), is veelvuldig aangetoond. Recente trends van toenemend alcoholgebruik onder vrouwen in de vruchtbare leeftijd als gevolg van economische ontwikkeling, veranderende genderrollen, toegenomen beschikbaarheid van alcohol, groepsdruk en sociale aanvaardbaarheid van alcoholgebruik door vrouwen kunnen een toenemend aantal zwangerschappen in gevaar brengen voor prenatale alcoholblootstelling. Dit risico is nog groter geworden door de aanhoudende COVID-19-pandemie in sommige landen. Ondanks de kennis hierover blijkt prenataal alcoholgebruik wereldwijd nog steeds een groot en in sommige regio’s een groeiend probleem te zijn.

Popova, S., Dozet, D., Shield, K., Rehm, J., & Burd, L., Alcohol’s Impact on the Fetus, Nutrients, 13(10): 3452.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us

Ervaringen van moeders inherstel van verslaving omtrentillegaal druggebruik tijdens dezwangerschap en hulpverlening

Middelengebruik tijdens de zwangerschap is een belangrijk volksgezondheidsprobleem, voortkomend vanuit de mogelijke fysieke en psychosociale schade op korte en lange termijn voor zowel (aanstaande) moeders als (ongeboren) kinderen. In het kader van optimale zorg en ondersteuning aan deze populatie is het essentieel om de zwangerschapsperiode beter te begrijpen vanuit het perspectief van moeders zelf. Dit onderzoek heeft tot doel om, aan de hand van kwalitatieve semigestructureerde interviews, de ervaringen met middelengebruik en hulpverlening tijdens de zwangerschap retrospectief te exploreren bij moeders die tijdens de zwangerschap illegale drugs hebben gebruikt. De bevindingen uit dit onderzoek stipuleren het belang van een destigmatiserende, niet-oordelende en relationele benadering ten opzichte van (aanstaande) zwangere vrouwen om middelengebruik bespreekbaar te maken en optimale zorg en bescherming voor de (aanstaande) moeder en het (ongeboren) kind te kunnen garanderen.

Je moet ingelogd zijn om de rest van de inhoud te bekijken. Alsjeblieft . Geen lid? Join Us